Inicjatywy Unii Europejskiej, służące budowie elektronicznej administracji

„Rewolucja technologiczna powoduje, że jesteśmy świadkami szybkiej ewolucji pojęcia rządu i zarządzania państwem. Definicje, które obowiązywały długie lata dewaluuj ą się w społeczeństwie opartym na wiedzy, co wymusza zupełnie nowy model uczestnictwa społeczeństwa w sprawowaniu władzy”[1].

Zmiany technologiczno-społeczne muszą znaleźć odzwierciedlenie w planach, koncepcjach oraz ostatecznie w systemie źródeł obowiązującego prawa. Niniejszy rozdział stanowi przegląd przez inicjatywy w zakresie elektronicznej administracji w Unii Europejskiej.

i2010 – Europejskie Społeczeństwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia

Inicjatywy europejskie poruszające kwestię konkurencyjności Unii Europejskiej w skali globalnej w coraz większym stopniu zwracają uwagę na znaczenie technik informacyjnych i komunikacyjnych w odniesieniu do transformacji krajów Unii Europejskiej do fazy społeczeństwa opartego na wiedzy. Jedną z dziedzin na które Komisja Europejska kładzie duży nacisk jest elektroniczna administracja, czyli eGovernment. Wiele wskazuje na to, że przyszłości eGovernment będzie odgrywać jeszcze większą role niż dotychczas.

Wyrazem tego podejścia jest program „i 2010 – Europejskie Społeczeństwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia”[2], ogłoszony 1 czerwca 2005 r.. Inicjatywa ta stanowi zarówno kontynuację planów działania eEurope 2002 i eEurope 2005 „Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich” jak i wpisuje się w szerszą refleksję nad wdrażaniem Strategii Lizbońskiej, jaka została zapoczątkowana w trakcie wiosennego szczytu Rady Europejskiej w roku 2005.

Przesłanie jakie płynie z programu „i 2010 – Europejskie Społeczeństwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia” wskazuje, że Unia Europejska, w porównaniu z innymi rozwiniętymi regionami świata, wciąż nie wykorzystuje w pełnym stopniu możliwości, jakie stwarzają technologie informacyjno-komunikacyjne zarówno pod względem ich używania, jak i poziomu inwestycji w tym sektorze.

Prezentowane w programie nowe inicjatywy wpisują się w trzy zasadnicze działania:

1. ukończenie jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej wspierającej otwarty i konkurencyjny rynek wewnętrzny w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów;

2. wzmocnienie innowacji i inwestycji w badaniach nad technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w celu stworzenia nowych i lepszych miejsc pracy;

3. stworzenie integracyjnego europejskiego społeczeństwa informacyjnego, które przyczyni się do wzrostu i powstania nowych miejsc pracy w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, stawiając na pierwszym miejscu lepszy poziom usług publicznych i jakość życia.

Najistotniejsze z punktu widzenia elektronicznej administracji jest działanie polegające na stworzeniu integracyjnego europejskiego społeczeństwa informacyjnego. Zakłada on między innymi:

1. Przyjęcie Planu działania na rzecz elektronicznej administracji oraz strategicznych wytycznych na temat usług publicznych opartych na nowych technologiach do końca 2006 roku;

2. Zainicjowanie projektów demonstracyjnych mających na celu operacyjne sprawdzenie rozwiązań technologicznych, prawnych i organizacyjnych dotyczących wprowadzenia usług publicznych on-line – do końca 2007 roku.

Przewidywane są także zmiany organizacyjne, które pozwolą na spopularyzowanie nowych praktyk, nowych umiejętności oraz zasad. Komisja Europejska zobowiązała się do przyjęcia do końca 2007 roku nowego „Action Plan on e-Government” oraz planów strategicznie zorientowanych na usługi publiczne w ujęciu technik informacyjno-komunikacyjnych.

Inne, wybrane inicjatywy, programy i projekty wspólnotowe w dziedzinie e-administracji

Jednolity rynek wewnętrzny UE sprawia, że środowisko życia staje się wielojęzyczne i wielokulturowe, dlatego też zadaniem państwa jest umożliwienie ludności załatwiania swoich spraw bez jakichkolwiek ograniczeń geograficznych czy językowych. Takie możliwości daje właśnie elektroniczna administracja.

Mając na uwadze powyższe zmiany Komisja Europejska wpierając i koordynując szereg programów i inicjatyw stara się wpływać na ostateczny kształt e-administarcji w Unii Europejskiej. W dalszej części rozdziału przedstawiam wykaz najważniejszych dokonań dziedzinie planowania rozwoju elektronicznej administracji.

eEurope: Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich

Kamieniem milowym elektronicznej administracji była przyjęta na szczycie w 2000 r. Strategia Lizbońska.[3] [4] [5] Wytyczyła ona cel, którym było osiągnięcie przez Unię Europejską do 2010 r. statusu najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie, zdolnej do stałego wzrostu oraz zapewniającej większą liczbę nowych miejsc pracy w warunkach spójności społecznej. Osiągnięciu tego celu służyć ma rewolucja technologiczna w dziedzinie środków telekomunikacji.

Integralną częścią Strategii Lizbońskiej był Plan Działań eEurope , kładący nacisk na rozwój szeroko pojętych technik społeczeństwa informacyjnego. Jego pierwsza część, przyj ęta w czerwcu 2000 r. na posiedzeniu Rady Europejskiej w Ferirze, skupiała się na zapewnieniu dostępu do Internetu obywateli i przedsiębiorców UE.

W czerwcu 2002 r. w Sewilli przyjęto dokument „Plan Działań eEurope 2005 – Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich” , który realizowany był w latach 2003-2005. Skupiał się on na dwóch obszarach:

1. Stymulowanie rozwoju usług elektronicznych, aplikacji i zawartości (treści modernizujących sferę usług publicznych dla obywateli (eGovernment, eLearning, eHealth) i tworzących dynamiczne środowisko dla biznesu (eBusiness);

2. Rozwój infrastruktury szerokopasmowej (przewodowej i mobilnej) i sfery bezpieczeństwa sieciowego.

Założenia eEurope 2005 koncentrowały się na użytkowniku. Celem strategii było zwiększenie udziału obywateli w rozdziale profitów nowoczesnej gospodarki, stworzenie nowych możliwości rozwoju i podniesienie ich umiejętności. Silny nacisk położony został na zapewnienie dla obywateli nowoczesnych elektronicznych usług publicznych, czego wyrazem byłaby e- administarcja. Dokonać miało się to dzięki wprowadzeniu powszechnej dostępności łączy szerokopasmowych po przystępnych cenach, bezpiecznej strukturze informatycznej usług oraz wzmocnieniu konkurencyjności, interoperacyjności a tak że dostępu do rozmaitych sieci. Dostęp do usług sektora publicznego miałby się obywać także za pomocą różnych terminali (np. odbiornik TV czy telefon komórkowy).

Program Ramowy Badań i Rozwoju

Szósty Program Ramowy (VI PRb/6 FP)[6] jest narzędziem Unii Europejskiej, za pomocą którego finansuje się badania naukowe i rozwój technologiczny w Europie na lata 2002-2006. Najbardziej istotny, z punktu widzenia e-administarcji jest drugi priorytet: Techniki społeczeństwa

Informacyjnego (IST – Information Society Technologies). Czytamy w nim, że ideą IST jest „zapewnienie przewodnictwa technologicznego Europy w zakresie wdrażania rozwiązań teleinformatycznych stymulujących rozwój gospodarki opartej na wiedzy. Ma to na celu zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki europejskiej i zapewnienie korzyści dla wszystkich obywateli UE”.

W ramach priorytetu Techniki Społeczeństwa Informacyjnego uwaga skupiona jest na pięciu dziedzinach:

1. Innowacyjna zmiana organizacyjna oraz zarządzanie wiedzą – to kluczowy czynnik wdrożenia usług eGovernment. Ważne jest bowiem informatyczne wsparcie dla administracji, które wiąże się z rozwojem systemów zarządzania i obiegu dokumentów, technologii Web, systemów wyszukiwawczych oraz portali informacyjnych.

2. Interoperacyjność i usługi paneuropejskie – sformułowanie jednolitych zasad dotyczących systemów informacyjnych w administracji, które dotyczyłyby wszystkich krajów członkowskich oraz były wyznacznikiem dla norm krajowych. 3 lipca 2003 r. Komisja Europejska wydała Komunikat[7] o Interoperacyjności, który zapowiedział stworzenie Europejskich Standardów Interoperacyjności (EIF – European Interoperability Frameworks).

3. Bezpieczne usługi eGovernment i zarządzanie tożsamością – rozwiązywanie problemów dotyczących wymiany danych, współdziałania systemów o różnych technikach uwierzytelniania, autoryzacji i zarządzania tożsamością. Przykładowo Estonia posiada system zarządzania tożsamością rozwiązany na zasadzie kart mikroprocesorowych, w Polsce działa rejestr referencyjny osób fizycznych (PESEL), z kolei w Wielkiej Brytanii nie ma dowodów osobistych, ani rejestru informatycznego typu PESEL.

4. Interakcja z użytkownikiem – dostęp wielokanałowy i mobilny – aby eGovernment dotarł do jak najszerszych kręgów społecznych muszą być stworzone do tego odpowiednie kanały – infomaty (kioski informacyjne), cyfrowa telewizja interaktywna (IDTV).

5. eDemokracja – wymiana informacji między obywatelami i ich przedstawicielami oraz urzędnikami.

Program Wspólnotowy IDA II i IDABC

W celu szybkiej i prostej wymiany danych między administracjami państw Unii Europejskiej, Komisja Europejska uruchomiła w 1994 r. Program IDA (Interchange of Data Between Administrations)[8]. Co więcej Program IDA stanowił narzędzie służące przeprojektowaniu procesów biznesowych administracji. Jego prace skupiały się na następujących obszarach działań:

1. Wspieranie implementacji sieci sektorowych w obszarach priorytetowych dla Wspólnot;

2. Rozwijanie narzędzi współdziałania i ich wykorzystania w sieciach sektorowych;

3. Rozszerzanie korzyści płynących z sieci na przedsiębiorstwa i obywateli Wspólnot;

4. Współpraca z administracjami krajowymi oraz z innymi podmiotami Wspólnot;

Dzielił się on na Projekty Horyzontalne (HAM) dotyczące wspólnej paneuropejskiej infrastruktury teleinformatycznej oraz Projekty Wspólnych Interesów, tzw. Sektorowe (PCI). Te drugie tworzone były dla konkretnych obszarów merytorycznych – sektorów, nadzorowanych przez właściwe Dyrekcje Generalne.

Program IDA odegrał szczególna rolę w procesie akcesji Polski do Wspólnot Europejskich, albowiem w swoim zamyśle przyłączył administrację krajową do wspólnotowych sieci transmisji danych. Pozwolił stworzyć pomosty między zróżnicowanymi sieciami teleinformatycznymi państw członkowskich.

Druga faza programu – IDA II , rozpoczęta w 1999 roku, zdążyła już formalnie wygasnąć 31 grudnia 2004 r., a jej miejsce zajął Program IDABC (Interoperable Delivery of panEuropean eGovernment Services for Public Administration, Business and Citizens) . Obejmuje on okres od 1 stycznia 2005 do 31 grudnia 2009 r. Nowy program różni się od swoich poprzedników następującymi elementami:

• przeniesienie ciężaru prac na tworzenie i standaryzację paneuropejskich usług eGovernment dla administracji, biznesu i obywateli;
• skupienie jednakowej uwagi na administracji rządowej jak i samorządu lokalnego krajów UE;
• IDABC czerpać ma z dorobku programów badawczo-rozwojowych Wspólnot w szczególności IST, eTEN, eContent, o których będzie mowa w dalszej części pracy.

Z kolei Program IDA II stworzył główną platformę wewnętrznej komunikacji Wspólnot, tzw. sieć TESTA, stanowiącą system wymiany danych.